Với sự hỗ trợ từ các chuyên gia quốc tế, Việt Nam có cơ hội để phát triển và vươn lên trong lĩnh vực công nghệ vũ trụ nếu biết cách tận dụng tối đa các nguồn lực và tạo môi trường tự do cho các nhà khoa học. Tại một tọa đàm gần đây với chủ đề ‘Đưa công nghệ vũ trụ trở thành động lực phát triển mới’ được tổ chức bởi Báo Tiền Phong, các chuyên gia đã chia sẻ những kinh nghiệm quý giá trong việc phát triển khoa học vũ trụ tại các nước tiên tiến.
TS Nguyễn Lương Quang, một chuyên gia có nhiều năm kinh nghiệm làm việc tại Viện Năng lượng nguyên tử và năng lượng thay thế (CEA Paris-Saclay, Pháp), đã chia sẻ về hành trình chuyển đổi từ nghiên cứu hạt nhân sang thiên văn học tại Saclay. Ban đầu, việc phát triển bộ cảm biến để theo dõi lò phản ứng hạt nhân đã mở ra cơ hội cho các nhà khoa học tại đây. Bằng cách linh hoạt chuyển hướng công nghệ, họ đã có thể sử dụng công nghệ đó để quan sát bầu trời. Bắt đầu từ nền tảng siêu dẫn, Saclay đã tiến tới phát triển công nghệ lượng tử và thương mại hóa sản phẩm thông qua việc hợp tác với các startup và tập đoàn. TS Quang cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc chia sẻ mã nguồn mở trong nghiên cứu. Tại các nước phát triển như Pháp và Canada, các nhóm nghiên cứu nhận được tài trợ từ ngân sách bắt buộc phải cung cấp mã nguồn mở. Điều này cho phép các công ty tham gia cùng phát triển và góp phần thúc đẩy tiến bộ khoa học.
Tuy nhiên, TS Nguyễn Trọng Hiền, một chuyên gia đến từ Cơ quan Hàng không Vũ trụ Hoa Kỳ (NASA), chỉ ra rằng rào cản lớn nhất mà Việt Nam đang phải đối mặt là vấn đề quản lý và cơ chế. Nếu không tạo điều kiện tự do cho các nhà nghiên cứu, việc phát triển khoa học một cách thực chất sẽ rất khó khăn. Ông Hiền cũng nhấn mạnh rằng điểm mạnh lớn nhất của Việt Nam chính là nguồn nhân lực con người. Để thu hút nhân tài, Việt Nam cần tạo môi trường thông thoáng và thuận lợi. Nhiều trí thức Việt Nam ở nước ngoài muốn về nước nhưng chưa về vì họ chưa thấy môi trường phù hợp với công việc nghiên cứu. Cơ chế hiện tại chưa thuận lợi để họ cống hiến.
TS Hiền cũng cho rằng mọi công nghệ đột phá đều bắt đầu từ những bước rất nhỏ và xuất phát từ cái có thể làm được, từ sở trường đang có. Do đó, việc đầu tư vào những lĩnh vực có tiềm năng và tạo môi trường tự do cho nhà khoa học là rất quan trọng. TS Quang cũng đồng tình với quan điểm này và nhấn mạnh vai trò của việc đầu tư cho vườn ươm startup, các trường chuyên đề và đào tạo thế hệ kế tiếp. Hiện tại, mô hình hợp tác công – tư trong khoa học vẫn còn thiếu vắng tại Việt Nam. Việt Nam cần đầu tư đúng trọng tâm và tạo môi trường tự do cho nhà khoa học để có thể vươn lên trong lĩnh vực công nghệ vũ trụ.
Qua những chia sẻ của các chuyên gia, có thể thấy rằng Việt Nam có nhiều tiềm năng để phát triển trong lĩnh vực công nghệ vũ trụ. Với sự hỗ trợ từ các chuyên gia quốc tế và việc tạo môi trường tự do cho nhà khoa học, Việt Nam có thể vươn lên và trở thành một trong những quốc gia tiên tiến trong lĩnh vực này. Tuy nhiên, để đạt được mục tiêu đó, Việt Nam cần có những bước đi cụ thể và đồng bộ, bao gồm việc đầu tư vào nghiên cứu cơ bản, mở rộng hợp tác quốc tế và tạo môi trường thuận lợi cho sự phát triển của khoa học và công nghệ.
