Trí tuệ nhân tạo (AI) đang ngày càng đóng vai trò quan trọng trong lĩnh vực sức khỏe tâm thần, khi mà các công cụ trị liệu ứng dụng AI xuất hiện và phát triển nhanh chóng. Tuy nhiên, việc ứng dụng AI trong lĩnh vực này vẫn còn đặt ra nhiều câu hỏi về sự đồng cảm, độ an toàn và mức độ sẵn sàng của công cụ này.
Trong thời gian gần đây, các công ty công nghệ lớn đã và đang nỗ lực đưa AI vào bệnh viện, từ phân tích hình ảnh y tế, chẩn đoán bệnh lý cho đến ‘bác sĩ ảo’ mô phỏng. Đặc biệt, sức khỏe tâm thần là một trong những lĩnh vực thu hút sự chú ý đặc biệt của các nhà nghiên cứu và phát triển. Hiện nay, AI được xem như một ‘người bạn đồng hành’ về tâm lý với chi phí thấp, giúp giảm thiểu gánh nặng cho các chuyên gia tâm lý và tạo điều kiện cho nhiều người tiếp cận dịch vụ chăm sóc sức khỏe tâm thần.
Cốt lõi của liệu pháp tâm lý là khả năng lắng nghe và thấu cảm – những kỹ năng mà AI tạo sinh có thể mô phỏng khá tốt. Thông qua việc huấn luyện trên dữ liệu ngôn ngữ tự nhiên và các kỹ thuật xử lý cảm xúc, AI có thể thể hiện sự đồng cảm và hỗ trợ tâm lý cho người dùng. Điều này đã thu hút sự quan tâm của giới đầu tư và một số công ty công nghệ lớn đang tích cực phát triển các công cụ trị liệu AI chuyên sâu.
Một số công ty như Haoxinqing, Scietrain và Mirror Ego đang khai thác thị trường ngách, phát triển AI cảm xúc hoặc công cụ trị liệu chuyên sâu. Tuy nhiên, một câu hỏi quan trọng đặt ra là liệu AI đã thực sự sẵn sàng tiếp nhận và xử lý cảm xúc con người? Liệu công cụ có thể đảm nhiệm những quyết định quan trọng liên quan đến đánh giá rủi ro tâm thần hay không?
Nhiều công ty công nghệ lớn đang tích cực thử nghiệm ý tưởng này. JD Health vừa giới thiệu ứng dụng đồng hành được vận hành bởi mô hình Jingyi Qianxun do hãng tự phát triển. Tongyi Xingchen của Alibaba Cloud cũng hướng tới ứng dụng thiên về đồng hành và trò chuyện. Mặc dù vậy, lĩnh vực trị liệu bằng AI vẫn còn khá mới mẻ và cần được nghiên cứu, thử nghiệm thêm.
Sự hạn chế của các công cụ trị liệu AI hiện nay nằm ở dữ liệu huấn luyện và khả năng phân tích cảm xúc con người. Người dùng có thể dễ dàng nhận thấy mô típ lặp đi lặp lại: AI an ủi, thể hiện sự đồng cảm, rồi trình bày giải pháp theo cách điềm tĩnh. Điều này phản ánh rõ ở dữ liệu huấn luyện. Thêm vào đó là lo ngại về vấn đề an toàn, khi mà AI không nhận ra dấu hiệu ý định tự tử trong tin nhắn của người dùng, thậm chí còn khuyến khích họ ‘can đảm làm theo cảm xúc’.
Trong môi trường lâm sàng, chuyên gia trị liệu có thể chuyển bệnh nhân đến nơi hỗ trợ chuyên sâu, chỉ định khám tâm thần hoặc kê đơn thuốc. Tuy nhiên, AI không thể làm điều đó và phụ thuộc hoàn toàn vào dữ liệu và thuật toán.
Tính khả thi về mặt kinh doanh cũng là một trở ngại khác. Nhiều công cụ trị liệu AI nhắm trực tiếp tới người tiêu dùng, nhưng chuyển đổi người dùng thông thường thành khách hàng trả phí là điều không dễ. Các dịch vụ chăm sóc sức khỏe tâm thần trực tuyến từng trải qua nhiều đợt tăng trưởng mạnh, nhưng hầu hết nền tảng đều gặp khó khăn trong việc biến trị liệu trực tuyến thành mô hình kinh doanh độc lập.
Một số nền tảng lớn cũng tích hợp công cụ trị liệu AI vào hệ sinh thái chăm sóc sức khỏe. JD Health, công ty có doanh thu chủ yếu từ bán dược phẩm, đã tích hợp công cụ sức khỏe tâm thần vào dịch vụ của hãng. Việc tích hợp này có thể tạo ra nhiều giá trị hơn cho người dùng và công ty, đồng thời mở ra cơ hội kinh doanh mới trong tương lai.
Tóm lại, công cụ trị liệu ứng dụng AI đang có tiềm năng lớn trong lĩnh vực sức khỏe tâm thần, nhưng vẫn còn nhiều thách thức cần phải vượt qua. Việc cải thiện khả năng đồng cảm, độ an toàn và mức độ sẵn sàng của công cụ là điều kiện tiên quyết để phát triển bền vững và phổ biến công cụ này trong cộng đồng.
