Các vùng đồng bào dân tộc thiểu số (DTTS) tại Việt Nam hiện đang phải đối mặt với nhiều thách thức bắt nguồn từ các yếu tố an ninh phi truyền thống. Những yếu tố này bao gồm biến đổi khí hậu, dịch bệnh, di cư tự do, buôn bán người, tội phạm và khủng bố. Không giống như các mối đe dọa an ninh truyền thống, các thách thức này thường mang tính chất phức tạp và có khả năng lan rộng nhanh chóng, gây ra những tác động tiêu cực không chỉ đối với an ninh mà còn đối với sự phát triển bền vững của các cộng đồng DTTS.
Biến đổi khí hậu đang ngày càng thể hiện rõ tác động của nó đến cuộc sống của đồng bào DTTS. Các hiện tượng thời tiết cực đoan như bão, lũ, nắng nóng gay gắt không chỉ ảnh hưởng đến mùa màng, nguồn nước mà còn làm tăng nguy cơ mất an toàn cho các cộng đồng dân tộc thiểu số. Bên cạnh đó, dịch bệnh, đặc biệt là trong bối cảnh đại dịch COVID-19 vừa qua, đã cho thấy sự dễ bị tổn thương của các cộng đồng này khi hệ thống y tế và điều kiện sống còn hạn chế.
Di cư tự do cũng là một vấn đề đáng quan tâm. Khi cuộc sống ở vùng cao, vùng sâu ngày càng khó khăn, nhiều người dân DTTS chọn cách di cư đến các khu vực thành thị hoặc các vùng kinh tế phát triển để tìm kiếm cơ hội sống tốt hơn. Tuy nhiên, điều này cũng đặt ra những thách thức về an ninh, xã hội khi các vấn đề như lao động bất hợp pháp, buôn bán người có nguy cơ gia tăng.
Các hình thức tội phạm và khủng bố cũng tìm cách lợi dụng sự khó khăn và cô lập của các vùng DTTS để xâm nhập và gây ảnh hưởng. Điều này không chỉ đe dọa trực tiếp đến sự an toàn của người dân mà còn ảnh hưởng đến nỗ lực phát triển và xóa đói giảm nghèo tại các khu vực này.
Trước những thách thức đa chiều này, việc xây dựng và thực hiện các chính sách đồng bộ, toàn diện là hết sức cần thiết. Các chính sách này không chỉ cần thiết để bảo vệ an ninh mà còn phải đảm bảo sự phát triển bền vững, gắn với đặc thù văn hóa, xã hội của từng vùng DTTS. Điều quan trọng là phải có sự tham gia, đồng thuận của chính người dân trong quá trình xây dựng và thực thi các chính sách, nhằm đảm bảo tính thực tế và hiệu quả.
Một số giải pháp có thể được xem xét bao gồm tăng cường đầu tư vào cơ sở hạ tầng, đặc biệt là hệ thống y tế và giáo dục tại các vùng DTTS; đẩy mạnh việc thực hiện các chương trình phát triển kinh tế – xã hội, hỗ trợ sản xuất, xóa đói giảm nghèo; tăng cường công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức của người dân về các vấn đề an ninh phi truyền thống; và cuối cùng là cần có cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa các cấp chính quyền, tổ chức, và cộng đồng trong việc giám sát, hỗ trợ và đảm bảo an ninh, an sinh cho người dân DTTS.
Nhìn chung, việc đối phó với các thách thức từ các yếu tố an ninh phi truyền thống tại vùng DTTS đòi hỏi sự quan tâm, vào cuộc của cả hệ thống chính trị, cũng như sự chung tay của cộng đồng, xã hội. Chỉ khi có sự phối hợp, thống nhất và hành động quyết liệt, chúng ta mới có thể đảm bảo an sinh, ổn định và phát triển bền vững cho vùng DTTS, góp phần xây dựng một Việt Nam phát triển toàn diện và bền vững.
