Trong thời gian gần đây, ngành công nghệ đã chứng kiến làn sóng sa thải hàng loạt, khiến hàng ngàn kỹ sư phần mềm mất việc làm. Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng nguyên nhân của tình trạng này không hoàn toàn do trí tuệ nhân tạo (AI). Marc Kriguer, một kỹ sư phần mềm với 28 năm kinh nghiệm, chia sẻ rằng ông đã bị sa thải 4 lần, nhưng ông khẳng định AI không phải là nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng này.

Theo Marc Kriguer, nguyên nhân sâu xa của các đợt sa thải là do các công ty tuyển dụng quá nhanh và quá nhiều, dẫn đến chi phí vượt quá doanh thu. Ông cũng cho rằng kỹ sư phần mềm thường bị nhắm đến vì mức lương cao, nên khi cần cắt giảm chi phí, các kỹ sư thường bị sa thải. Điều này cho thấy rằng vấn đề không chỉ nằm ở AI, mà còn ở cách quản lý và chiến lược của các công ty.

Dylan Serota, CEO của nền tảng tuyển dụng Terminal, cho rằng AI không thay thế kỹ sư phần mềm mà đang làm thay đổi bản chất công việc. Ông cho biết các CTO trong ngành đều đồng thuận rằng AI giúp tăng năng suất, nhưng vẫn cần con người để xử lý các vấn đề phức tạp, sáng tạo và mang tính chiến lược. Điều này có nghĩa là AI không phải là “kẻ thù” của kỹ sư phần mềm, mà là một công cụ hỗ trợ và thay đổi cách làm việc.

Tuy nhiên, AI đã góp phần không nhỏ vào làn sóng sa thải hàng loạt tại nhiều tập đoàn công nghệ lớn. Microsoft đã công bố kế hoạch cắt giảm khoảng 9.000 nhân viên vào năm 2025 trong quá trình tái cấu trúc để tăng cường đầu tư vào AI. IBM cũng sa thải khoảng 8.000 nhân sự, chủ yếu thuộc bộ phận nhân sự, vốn được thay thế bằng các hệ thống AI tự động hóa quá trình tuyển dụng và quản lý nhân viên.

Các chuyên gia cho rằng AI không phải là “kẻ thù” của kỹ sư phần mềm. Daron Acemoglu, nhà kinh tế học MIT, cho rằng AI hiện tại chỉ ảnh hưởng đến khoảng 5% công việc và chưa đủ khả năng thay thế hoàn toàn con người. Ông cảnh báo rằng việc quá kỳ vọng vào AI có thể dẫn đến sai lầm chiến lược, và kêu gọi phát triển AI theo hướng hợp tác với con người, thay vì thay thế.

Marc Kriguer cũng cho rằng AI chưa thể thay thế con người, thậm chí cả viết mã nguồn. Ông nhận định rằng nhiều công việc hiện nay yêu cầu kinh nghiệm với AI, nhưng ông không cảm thấy bị loại khỏi thị trường. Dù đã mất việc nhiều lần, Marc Kriguer chưa bao giờ thất nghiệp quá 5 tháng. Hiện tại, ông đã nộp đơn cho khoảng 40 công ty và tham gia phỏng vấn tại 15 nơi. Ông nhận định rằng thị trường vẫn còn cơ hội cho kỹ sư phần mềm, và họ sẽ cần thích nghi với vai trò mới, kết hợp tư duy hệ thống, sáng tạo và khả năng làm việc cùng AI.

Trong bối cảnh thị trường lao động ngày càng cạnh tranh, việc lựa chọn ngành học đã trở thành một quyết định chiến lược quan trọng cho tương lai. Gần đây, Viện CFA và Ngân hàng Dự trữ Liên bang New York đã công bố những phát hiện mới về các ngành học và cơ hội nghề nghiệp trong lĩnh vực tài chính và các lĩnh vực khác.

Ngành tài chính, vốn được xem là ‘con đường vàng’ dẫn đến sự ổn định và thu nhập cao, đang dần mất vị thế của mình trước các ngành học ít được chú ý như dinh dưỡng, xây dựng, và nông nghiệp. Theo báo cáo của Ngân hàng Dự trữ Liên bang New York, sự trỗi dậy của các ngành nhân văn, vốn bị xem là ‘kém thực dụng’, đang thay đổi tiêu chí tuyển dụng trên thị trường lao động.

Các kết quả khảo sát của Ngân hàng Dự trữ Liên bang New York chỉ ra rằng các ngành học đại học có tỷ lệ thất nghiệp thấp nhất tại Mỹ bao gồm: Khoa học dinh dưỡng (0,4%), Dịch vụ xây dựng (0,7%), Khoa học động thực vật (1%), Kỹ thuật xây dựng (1%), Giáo dục đặc biệt (1%), Nông nghiệp (1,2%), Giáo dục mầm non (1,3%), Kỹ thuật hàng không vũ trụ (1,4%), Điều dưỡng (1,4%), và Khoa học trái đất (1,5%).

Những số liệu này cho thấy sự chuyển biến trong nhu cầu tuyển dụng, khi các ngành STEM như khoa học máy tính, từng là điểm nóng tuyển dụng trong giai đoạn hậu đại dịch, cũng ghi nhận tỷ lệ thất nghiệp cao. Trong khi đó, nhu cầu tuyển dụng sinh viên tốt nghiệp các ngành khoa học xã hội và nhân văn lại đang gia tăng.

Sự phát triển của trí tuệ nhân tạo (AI) đang góp phần làm đảo lộn những định hướng nghề nghiệp truyền thống. Nếu trước đây, các ngành công nghệ và tài chính được xem là ‘vùng đất hứa’, thì nay, nhu cầu về tư duy sáng tạo, khả năng giao tiếp, xử lý tình huống – những kỹ năng đặc trưng của khối ngành nhân văn – lại ngày càng được đề cao.

Ông Peter Watkins, Giám đốc cao cấp phụ trách chương trình đại học của Viện CFA, cho rằng AI đang thay đổi cả giá trị của tấm bằng đại học. Ông Robert Goldstein, Giám đốc vận hành của tập đoàn BlackRock, cũng thẳng thắn thừa nhận công ty đang ưu tiên tuyển dụng sinh viên các ngành như lịch sử, văn học Anh – những người có khả năng tư duy tổng hợp, phân tích sâu sắc và linh hoạt trong môi trường công nghệ biến đổi.

Trong bối cảnh AI dần đảm nhiệm các công việc mang tính kỹ thuật, khả năng ‘làm người’ – với tư duy phản biện, sáng tạo và cảm xúc – trở thành lợi thế cạnh tranh mới.

Lựa chọn ngành học cần cân bằng giữa đam mê và thực tế. Kết quả khảo sát và số liệu thực tế đều cho thấy sinh viên ngày nay ngày càng thực tế hơn trong việc lựa chọn ngành học. Tuy nhiên, điều đó không đồng nghĩa với việc chỉ nên chọn ngành ‘hot’. Ngược lại, những ngành tưởng chừng ít ‘ăn khách’ lại đang khẳng định vai trò ngày càng quan trọng trong kỷ nguyên AI.

Thị trường lao động đang không ngừng biến động. Một ngành có thể là ‘ngôi sao’ hôm nay nhưng trở nên dư thừa chỉ sau vài năm. Chính vì vậy, các bạn trẻ cần hiểu rõ thế mạnh, sở thích của bản thân, đồng thời cập nhật thường xuyên thông tin về nhu cầu nhân lực và xu hướng nghề nghiệp trong tương lai.

Chọn ngành học không chỉ là bước khởi đầu cho sự nghiệp, mà còn là quyết định chiến lược về đầu tư cá nhân. Trong bối cảnh AI và công nghệ số đang làm thay đổi sâu sắc thị trường lao động, một tấm bằng đại học chỉ phát huy giá trị khi nó được lựa chọn dựa trên sự kết hợp hài hòa giữa đam mê, năng lực cá nhân và hiểu biết thực tế về xu hướng nghề nghiệp.

Học sinh, sinh viên cần hướng tới sự linh hoạt, khả năng thích ứng và tư duy dài hạn – những yếu tố ngày càng được các nhà tuyển dụng đánh giá cao.