Chuyển đổi số trong ngành tài chính hiện đang là một cuộc cách mạng sâu rộng và đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ cũng như toàn diện trên tất cả các lĩnh vực, từ cấp Trung ương đến địa phương. Tuy nhiên, quá trình triển khai vẫn còn đối mặt với nhiều khó khăn và thách thức mà ngành cần vượt qua.

Ông Nguyễn Việt Hà, Cục trưởng Cục Công nghệ thông tin và Chuyển đổi số thuộc Bộ Tài chính, đã chỉ ra rằng nhận thức và sự thống nhất về phương thức cũng như cách làm giữa các cơ quan và đơn vị còn hạn chế. Quá trình triển khai chuyển đổi số yêu cầu nhanh chóng và kịp thời, nhưng hệ thống quy định hiện nay chưa hoàn chỉnh, đặc biệt là về đầu tư công nghệ thông tin, bảo vệ dữ liệu cá nhân, định danh điện tử và chia sẻ dữ liệu giữa các hệ thống.

Bên cạnh đó, sự chênh lệch về hạ tầng kỹ thuật, công nghệ và khả năng tiếp cận giữa các vùng miền và đơn vị do nguồn lực đầu tư khác nhau cũng là một thách thức. Ngành tài chính hiện vẫn thiếu nguồn nhân lực chất lượng cao phục vụ công tác quản trị dữ liệu, nghiên cứu phát triển trí tuệ nhân tạo và ứng dụng công nghệ mới trong chuyển đổi số.

Trước những thách thức này, Bộ Tài chính đã và đang triển khai các giải pháp để đạt mục tiêu giảm tối thiểu 30% thời gian xử lý thủ tục hành chính và cắt giảm 30% điều kiện kinh doanh trong năm 2025. Về thủ tục hành chính, cần giảm bớt các thủ tục trùng lặp, bãi bỏ những quy định và yêu cầu không cần thiết, đồng thời tối ưu hóa thời gian tiếp nhận và xử lý nhờ sự hỗ trợ của các hệ thống công nghệ thông tin.

Bộ Tài chính cũng đặt mục tiêu xây dựng quy hoạch tổng thể và toàn diện về kiến trúc số của Bộ, nâng cấp hạ tầng kỹ thuật và truyền thông, hoàn thiện các hệ thống công nghệ thông tin nhằm phục vụ công tác chỉ đạo, điều hành và hỗ trợ người dân, doanh nghiệp. Bộ sẽ tập trung nghiên cứu, xây dựng và nâng cấp các hệ thống cốt lõi quan trọng của ngành tài chính để kịp thời đáp ứng các thay đổi và điều chỉnh nghiệp vụ.

Một yếu tố quan trọng trong quá trình hướng tới các mục tiêu trên là việc xây dựng hệ sinh thái dữ liệu tài chính. Bộ Tài chính đã thiết lập cơ sở dữ liệu tổng hợp, kết nối 12 cơ sở dữ liệu chuyên ngành và liên thông với dữ liệu của khoảng 8 bộ, ngành, địa phương, tạo nền tảng dữ liệu tập trung cho ngành. Để chia sẻ và liên thông hiệu quả, cần xây dựng bộ chỉ tiêu dữ liệu rõ ràng, phương thức trao đổi dữ liệu, kiểm tra, đối soát và giám sát quá trình thực thi.

Bộ Tài chính đã vận hành nền tảng tích hợp, kết nối dữ liệu trong ngành và với trục liên thông quốc gia, hỗ trợ triển khai dịch vụ công trực tuyến. Mục tiêu của Bộ là 100% thủ tục được thực hiện trực tuyến, không phụ thuộc vào địa giới hành chính, nhằm nâng cao hiệu quả quản lý và chất lượng phục vụ người dân, doanh nghiệp.

Lãnh đạo Bộ đã giao các đơn vị rà soát, kiểm toán thủ tục và đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin. Hiện các đơn vị đang tích cực thay đổi thủ tục, dịch vụ công trực tuyến, đồng thời cập nhật hạ tầng công nghệ để đảm bảo hệ thống vận hành thông suốt, không gián đoạn.

Thực hiện kiến nghị kiểm toán là một phần không thể thiếu trong quá trình quản lý tài chính công, không chỉ là trách nhiệm pháp lý của đơn vị được kiểm toán mà còn thể hiện tính minh bạch và kỷ luật trong quản lý. Hệ thống giám sát đa tầng, bao gồm Quốc hội, Chính phủ, các Bộ, ngành và địa phương, đang được củng cố và hoàn thiện. Điều này tạo ra một mạng lưới giám sát toàn diện, giúp đảm bảo hiệu lực thực thi các kiến nghị kiểm toán, hướng tới một nền quản trị công khai, liêm chính và phát triển bền vững.

Việc thực hiện nghiêm túc kiến nghị kiểm toán tại nhiều Bộ, ngành và địa phương đã góp phần hoàn thiện thể chế và tăng tính minh bạch trong tài chính công. Theo Luật Kiểm toán nhà nước, các đơn vị được kiểm toán có trách nhiệm thực hiện đầy đủ kiến nghị liên quan đến sai sót, vi phạm trong quản lý và sử dụng tài chính, tài sản công. Đây không chỉ là nghĩa vụ pháp lý mà còn là trách nhiệm giải trình trước Nhà nước và xã hội.

Ông Lê Đình Thăng, Kiểm toán trưởng Kiểm toán nhà nước chuyên ngành II, cho biết rằng một số tổ chức và cá nhân từng xem việc thực hiện kiến nghị là trách nhiệm của Kiểm toán nhà nước, trong khi Kiểm toán nhà nước chỉ đưa ra kết luận và kiến nghị. Chính đơn vị được kiểm toán mới là chủ thể bắt buộc phải thực hiện và chịu trách nhiệm giải trình về kết quả.

Từ phía doanh nghiệp, Tập đoàn Công nghiệp Than – Khoáng sản Việt Nam mong muốn tiếp tục được Kiểm toán nhà nước chia sẻ kinh nghiệm và hỗ trợ tháo gỡ các vướng mắc chính sách, góp phần nâng cao hiệu quả quản trị, sử dụng vốn và tài sản nhà nước trong doanh nghiệp.

Tại Bộ Tài nguyên và Môi trường, tỷ lệ thực hiện kiến nghị luôn duy trì ở mức cao nhờ quy trình rõ ràng, phân công cụ thể và quy định thời hạn hoàn thành. Trong năm 2023, Bộ đã thực hiện 100% các kiến nghị liên quan đến thu ngân sách. Tương tự, Bộ Tài chính cũng thể hiện quyết tâm cao ngay sau khi nhận báo cáo kiểm toán, tổ chức họp toàn Vụ Kế hoạch – Tài chính để rút kinh nghiệm và ban hành chỉ đạo khắc phục trong toàn ngành.

Ở cấp địa phương, tỉnh Bắc Giang đạt tỷ lệ thực hiện kiến nghị kiểm toán niên độ 2021 tới 99,94%. Tại Quảng Ninh, sau khi kiểm toán Dự án cao tốc Vân Đồn – Tiên Yên, Ủy ban nhân dân tỉnh đã tổ chức họp và chỉ đạo các sở, ngành và ban quản lý dự án thực hiện triệt để 100% kiến nghị xử lý tài chính.

Thực tế khẳng định rằng vai trò và tinh thần trách nhiệm của người đứng đầu là yếu tố quyết định. Nơi nào lãnh đạo tích cực và phân công rõ ràng thì tỷ lệ thực hiện kiến nghị luôn ở mức cao. Hệ thống giám sát đa tầng từ Quốc hội, Chính phủ đến các Bộ, ngành và địa phương chính là ‘lá chắn’ ngăn ngừa kiến nghị bị bỏ ngỏ hoặc thực hiện hình thức.

Sự vận động từ Chính phủ và Quốc hội là yếu tố then chốt để thực thi hiệu quả kiến nghị kiểm toán. Tháng 9/2023, Ủy ban Tài chính – Ngân sách của Quốc hội tổ chức Phiên giải trình về thực hiện kiến nghị kiểm toán, tạo ‘cú hích’ mạnh mẽ, thúc đẩy các Bộ, ngành, địa phương xử lý dứt điểm các kiến nghị tồn đọng.

Nhiều địa phương cũng phát huy vai trò giám sát của Hội đồng nhân dân thông qua Quy chế phối hợp giữa Kiểm toán nhà nước khu vực với Ủy ban nhân dân và Hội đồng nhân dân các tỉnh.

Để gia tăng hiệu lực thực thi kiến nghị kiểm toán, nhiều kiểm toán trưởng kiến nghị hoàn thiện chế tài, kể cả xử lý hình sự với các trường hợp không thực hiện kiến nghị, gây hậu quả nghiêm trọng cho ngân sách.

Ông Vũ Khánh Toàn, Kiểm toán trưởng Kiểm toán nhà nước khu vực VI, nhấn mạnh rằng cần duy trì phối hợp hiệu quả giữa các Ban của Quốc hội, Bộ, ngành và địa phương để giám sát chéo, đồng thời đôn đốc, nhắc nhở kịp thời các đơn vị thực hiện kiến nghị.