Cháy xe điện – Nguy cơ tiềm ẩn và cách bảo vệ bản thân

Mới đây, một vụ hỏa hoạn đã xảy ra tại khu vực nhà để xe thuộc khuôn viên Khu du lịch chùa Hương Tích (Hà Tĩnh), khiến 1 ô tô và 9 xe điện du lịch bị thiêu rụi. Sự cố này một lần nữa đặt ra vấn đề về đảm bảo an toàn trong các sự cố cháy nổ, đặc biệt là cháy xe điện.

Các chuyên gia cảnh báo rằng pin lithium-ion trong xe điện khi bị cháy không chỉ gây nguy hiểm vì nhiệt mà còn sinh ra khói chứa nhiều khí độc hại. Tiến sĩ Nguyễn Hồng Vũ, từng làm việc tại Viện Nghiên cứu City of Hope (Mỹ), cho biết rằng chữa cháy pin điện, đặc biệt là pin lithium-ion, không giống như chữa cháy thông thường.

Khi pin lithium-ion bị cháy, nó có thể tự sinh nhiệt và tiếp tục cháy ngay cả khi không có oxy. Quá trình cháy pin thường bắt đầu do quá nhiệt, va đập, lỗi sạc hoặc chập mạch, khiến nhiệt độ tăng vượt ngưỡng an toàn. Từ đó, các phản ứng hóa học bên trong pin bị kích hoạt, làm phân hủy chất điện giải và sinh ra các khí dễ cháy.

Về góc độ ảnh hưởng sức khỏe, khi pin lithium-ion trong xe điện bị cháy sẽ sinh ra khói chứa nhiều khí độc hại như hydrofluoric acid (HF), carbon monoxide (CO), các hợp chất hữu cơ dễ bay hơi (VOCs)… Hít phải khói từ vụ cháy xe điện có thể gây ho, khó thở, buồn nôn, tổn thương phổi nghiêm trọng, thậm chí tử vong nếu tiếp xúc trong thời gian ngắn.

Để bảo vệ bản thân khi xảy ra cháy xe điện, tiến sĩ Nguyễn Hồng Vũ nêu 3 tình huống và hướng xử lý cụ thể. Thứ nhất, nếu đang ngồi trên chính chiếc xe điện bị cháy, cần thoát ra ngay lập tức qua lối gần nhất. Thứ hai, nếu đang ở gần xe điện cháy trong không gian mở, cần nhanh chóng rời khỏi khu vực, đứng cách xa và ngược hướng gió. Thứ ba, nếu xe điện cháy trong không gian kín, cần lập tức rời khỏi tầng hầm, không dùng thang máy, di chuyển bằng lối thoát hiểm.

Cần lưu ý rằng pin lithium-ion cháy còn giải phóng các hạt oxit kim loại nặng như oxit cobalt, oxit nickel và oxit mangan. Các hạt này tồn tại ở dạng siêu mịn trong khói, dễ xâm nhập vào phổi khi hít phải và có thể gây viêm phổi, tổn thương thần kinh hoặc ung thư nếu tiếp xúc lâu dài.

Sự cố cháy xe điện tại Khu du lịch chùa Hương Tích là lời cảnh báo về việc đảm bảo an toàn trong các sự cố cháy nổ. Cơ quan chức năng cần tăng cường kiểm tra và giám sát việc sản xuất, kinh doanh xe điện để đảm bảo chất lượng và an toàn cho người sử dụng. Thông tin thêm về các biện pháp phòng ngừa và ứng phó với cháy xe điện có thể được tìm hiểu tại https://www.cityofhope.org/ và các nguồn thông tin uy tín khác.

Trong bối cảnh nỗ lực chuyển đổi xe máy xăng sang xe điện đang được đẩy mạnh, Viện Nghiên cứu phát triển TP.HCM đề xuất xây dựng một trung tâm tái chế pin với công suất khoảng 3.000 tấn mỗi năm. Đề xuất này được ông Lê Thanh Hải, giám đốc Trung tâm tư vấn ứng dụng kinh tế thuộc Viện Nghiên cứu phát triển TP.HCM, chia sẻ tại buổi họp báo về tình hình kinh tế – xã hội của TP.HCM diễn ra vào chiều ngày 24-7.

Ông Hải cho biết rằng Việt Nam hiện đã có một nhà máy sản xuất pin xe điện đặt tại Hà Tĩnh với quy mô đầu tư lên tới hàng ngàn tỉ đồng. Ngoài ra, Việt Nam cũng đã ký kết hợp tác với Li-Cycle, một doanh nghiệp hàng đầu thế giới về tái chế pin xe điện. Nội dung hợp tác bao gồm cung ứng, tái chế pin và nghiên cứu đầu tư hệ thống tái chế tại Việt Nam. Việc hợp tác này mở ra nhiều triển vọng cho việc phát triển ngành công nghiệp tái chế pin xe điện tại Việt Nam.

Pin xe điện chứa nhiều kim loại quý như niken, coban, mangan, vì vậy việc thu hồi, tái chế những nguyên liệu này là vô cùng cần thiết. Công nghệ tái chế pin hiện đã phát triển ở mức cao, với khả năng thu hồi lên đến 90-95% vật liệu trong pin xe điện. Nhiều doanh nghiệp cũng đang quan tâm và đầu tư các giải pháp kéo dài tuổi thọ pin, chẳng hạn như tận dụng pin sau khi giảm hiệu suất trong xe điện để làm hệ thống dự trữ điện cho nhà máy, năng lượng mặt trời hoặc tái chế thành tấm pin năng lượng mặt trời.

Trong đề án chuyển đổi 400.000 xe máy sang xe điện, TP.HCM cũng đề xuất khuyến khích và đặt mục tiêu xây dựng trung tâm tái chế pin. Nếu đạt các tiêu chuẩn kỹ thuật, TP.HCM sẽ xem xét cơ chế hỗ trợ như cho vay ưu đãi hoặc dùng quỹ bảo vệ môi trường để tài trợ. Ông Hải kỳ vọng rằng trong 10 năm tới, TP.HCM sẽ hình thành được trung tâm tái chế pin hiện đại, góp phần giảm thiểu rủi ro ô nhiễm và góp phần phát triển môi trường xanh.

Đặc biệt, nhóm đối tượng shipper là nhóm phát thải khí nhà kính cao, với quãng đường chạy trung bình mỗi ngày từ 80-120km, gấp 3-4 lần người dân bình thường. Dự kiến từ tháng 1-2026, TP.HCM sẽ bắt đầu áp dụng các chính sách ưu đãi, đồng thời ngừng cấp mới phù hợp với tài xế xe máy xăng tham gia các nền tảng gọi xe công nghệ. Việc chuyển đổi sang xe điện không chỉ giúp giảm thiểu ô nhiễm môi trường mà còn góp phần cải thiện chất lượng cuộc sống cho người dân.

Việc xây dựng trung tâm tái chế pin và chuyển đổi xe máy xăng sang xe điện là một phần quan trọng trong nỗ lực bảo vệ môi trường và phát triển bền vững của TP.HCM. Với sự hợp tác giữa các doanh nghiệp và sự hỗ trợ từ chính quyền địa phương, hy vọng rằng TP.HCM sẽ sớm đạt được mục tiêu xây dựng một môi trường xanh và sạch.

Trung Quốc đã công bố việc áp dụng một lớp kiểm soát kỹ thuật mới nhằm hạn chế xuất khẩu các công nghệ quan trọng trong chuỗi sản xuất pin xe điện. Đây được coi là một bước đi chiến lược sâu sắc của Trung Quốc trong nỗ lực bảo vệ vị thế dẫn đầu toàn cầu trong lĩnh vực này.

Theo thông tin mới công bố, các công nghệ liên quan đến sản xuất vật liệu cực cathode cho pin LFP (Lithium Iron Phosphate) và quy trình xử lý kim loại phi sắt, cùng các kỹ thuật tinh chế lithium, sẽ được đặt dưới sự kiểm soát nghiêm ngặt. Bất kỳ hành vi chuyển giao hoặc chia sẻ công nghệ ra nước ngoài đều phải xin phép chính phủ Trung Quốc. Đây không phải là lần đầu tiên Bắc Kinh giới hạn xuất khẩu công nghệ thuộc diện nhạy cảm.

Trước đó, Trung Quốc đã áp đặt hạn chế với nguyên liệu đất hiếm, linh kiện drone và chip bán dẫn theo chủ trương ‘Made in China 2025’ – chiến lược đầy tham vọng hướng tới hiện đại hóa ngành công nghiệp nội địa và đặt yếu tố tự chủ lên hàng đầu. Việc kiểm soát sâu vào công nghệ phục vụ pin EV lần này đánh dấu bước tiến quan trọng hơn, bởi pin chiếm tới gần một phần ba chi phí của một chiếc xe điện và đại diện cho ‘trái tim’ công nghệ của EV.

Trung Quốc hiện đã nắm giữ khoảng 65-70% công suất tinh chế lithium toàn cầu, sản xuất 70% pin điện, cùng với vị trí dẫn đầu về cathode và anode. Gã khổng lồ pin Trung Quốc CATL đang duy trì lợi thế rất lớn với các hợp đồng cung cấp cho Tesla, Ford và nhiều hãng ô tô toàn cầu. Chính quyền Bắc Kinh muốn bảo vệ chuỗi giá trị này bằng cách giữ chặt công nghệ ở trong nước, hạn chế cả việc chuyển giao sang các khu vực có thể xảy ra rủi ro hoặc bất lợi địa chính trị.

Động thái này của Trung Quốc rõ ràng được thúc đẩy bởi mong muốn bảo đảm an ninh kinh tế – không để đối thủ nước ngoài dễ dàng chiếm lĩnh công nghệ tiên tiến. Điều đó càng trở nên cấp thiết khi các quốc gia như Mỹ và EU đang ráo riết đẩy mạnh chính sách nội địa hoá nguồn cung, thực hiện dự án phát triển chuỗi cung ứng EV từ khai khoáng đến hoàn thiện pin.

Tuy nhiên, hệ quả từ động thái này với thị trường xe điện toàn cầu là rõ ràng. Các hãng xe phương Tây đang lo ngại rằng họ có thể bị đình trệ trong việc cập nhật công nghệ nếu không thể tiếp cận pin LFP thế hệ mới. Cathode LFP vốn đang ngày càng được sử dụng rộng rãi vì giá thành rẻ hơn và an toàn hơn, nhưng nếu Trung Quốc hạn chế xuất khẩu, các nhà sản xuất bên ngoài khó tiếp cận vật liệu chất lượng cao, ảnh hưởng trực tiếp tới khả năng cạnh tranh.

Đối với các công ty đa quốc gia như CATL, Bosch, SK Innovation, Panasonic hay dự án pin ở châu Mỹ – Trung Quốc sẽ trở thành ‘cầu kiểm’ khi chuyển giao công nghệ. Họ sẽ buộc phải nộp đơn xin phép tại Bắc Kinh, và chờ được cấp giấy trong bối cảnh căng thẳng địa chính trị gia tăng.

Trong dài hạn, chính sách này có thể thúc đẩy làn sóng chuyển dịch đầu tư pin sang những nơi như Ấn Độ, Đông Nam Á hoặc châu Mỹ La-tinh – nơi chi phí đất đai, lao động thấp hơn và chính sách thu hút đầu tư EV đang được cải thiện. Tuy nhiên, việc xây dựng cơ sở hạ tầng, nguồn nguyên liệu và trình độ kỹ thuật sẽ mất thời gian, tạo cửa ngõ cho Trung Quốc củng cố lợi thế ngắn hạn.