Ngành logistics Việt Nam đang đối mặt với thách thức đáng kể khi đàm phán thương mại giữa Mỹ và các nước trên thế giới dẫn đến tăng giá hàng loạt của chi phí logistics. Hiệp định tạm hoãn thuế quan của Mỹ đã mở ra cơ hội kinh doanh mới, nhưng đồng thời đặt ra thách thức về việc thích ứng với thay đổi trong chuỗi cung ứng.

Ngành logistics Việt Nam hiện có trị giá khoảng 42 tỷ USD và đang tăng trưởng ở mức 14-16% mỗi năm. Tuy nhiên, thuế quan đã làm giảm khối lượng hàng hóa, dẫn đến chi phí logistics tăng cao. Cước vận chuyển container đến bờ Tây Hoa Kỳ đã tăng từ 1.850 USD lên 2.950 USD, còn đến bờ Đông tăng từ 2.000 USD lên gần 5.000 USD/container. Phí lưu kho tại cảng Los Angeles có thể lên tới 500 USD/ngày/container.

Các doanh nghiệp Việt đã có bước chuẩn bị nhất định để đối mặt với những thách thức này, nhưng thách thức lớn là sắp xếp nguồn lực và ra quyết định hiệu quả. Phần lớn doanh nghiệp vẫn vận hành dựa trên cảm tính và ý chí lãnh đạo, thay vì phân tích dữ liệu. Tình trạng chuyển đổi số chậm cũng cản trở khả năng thích ứng của khối doanh nghiệp lớn và vừa.

Ông Trần Chí Dũng, Tổng thư ký Hiệp hội doanh nghiệp dịch vụ logistic Việt Nam (VLA), nhận định thời gian 90 ngày hoãn áp thuế của Mỹ là chưa đủ để doanh nghiệp trong nước kịp thích ứng với các thay đổi trong chuỗi cung ứng. Ông cho rằng việc điều chỉnh nguồn cung, quy trình sản xuất hay kênh phân phối không thể diễn ra trong vài tháng mà cần tới vài năm.

Ông Nguyễn Ngọc Thạch, CEO của Smart-Link Logistics, cho rằng trong ngắn hạn, việc Mỹ thay đổi mức áp thuế nhập khẩu với nhiều mặt hàng có thể gây ảnh hưởng nhẹ đến số lượng đơn hàng xuất khẩu. Tuy nhiên, về dài hạn, các mặt hàng thiết yếu và có lợi thế cạnh tranh của Việt Nam sẽ ít bị ảnh hưởng, thậm chí có cơ hội tăng trưởng tốt hơn.

Các doanh nghiệp logistics đã dần thích nghi với sự biến động khó lường bằng cách linh hoạt điều chỉnh lịch trình và đầu tư mạnh vào hạ tầng. Doanh nghiệp cho biết đã chủ động xây dựng kịch bản ứng phó, đồng thời tận dụng mạng lưới 17 FTA mà Việt Nam đã ký kết để mở rộng thị trường.

Dự báo tác động từ mức thuế mới đối với một số ngành hàng xuất khẩu sang Mỹ sẽ khiến đơn hàng giảm từ 10-15% trong 1-3 tháng đầu. Tuy nhiên, đây chỉ là sự điều chỉnh ngắn hạn, bởi các đối thủ cạnh tranh có thể mở ra cơ hội dài hạn cho hàng hóa Việt Nam.

Để nâng cao lợi thế cạnh tranh, các doanh nghiệp logistics cần chuyển vai trò từ “hỗ trợ phía sau” sang “mở đường” cho hàng hóa ra thị trường. Đồng thời, doanh nghiệp logistics phải đóng vai trò như “người quản lý chuỗi cung ứng”, hỗ trợ khách hàng tái cấu trúc chuỗi cung ứng một cách linh hoạt và hiệu quả hơn trong bối cảnh nhiều biến động toàn cầu.

Thương mại điện tử Việt Nam đang trải qua một giai đoạn phát triển ấn tượng, với tốc độ tăng trưởng mạnh mẽ trong giai đoạn 2020-2025. Dự kiến, quy mô thương mại điện tử sẽ đạt 30 tỷ USD vào năm 2025. Với nền tảng vững chắc này, mục tiêu của thương mại điện tử Việt Nam đến năm 2030 là đạt quy mô 30 tỷ USD, chiếm khoảng 15% tổng mức bán lẻ hàng hóa.

Trong giai đoạn 2021-2025, thương mại điện tử Việt Nam đã chứng kiến sự tăng trưởng mạnh mẽ nhờ vào việc đầu tư bài bản về hạ tầng và khung pháp lý. Bộ Công Thương đã chủ trì xây dựng nhiều văn bản quy phạm pháp luật quan trọng, đặc biệt là các nghị định liên quan đến thương mại điện tử, ngoại thương, thị trường và các mô hình kinh doanh số. Bên cạnh đó, việc xây dựng Luật Thương mại điện tử và nghiên cứu sửa đổi Luật Thương mại đã đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế; thúc đẩy tính minh bạch, bảo đảm cạnh tranh lành mạnh và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trên không gian số.

Song song với hoàn thiện thể chế, hạ tầng thương mại và logistics cũng được chú trọng đầu tư. Tính đến năm 2023, Việt Nam đã có hơn 30.000 kho bãi và 6 trung tâm logistics cấp quốc gia. Nhờ đó, chỉ số hiệu quả logistics của Việt Nam đã tăng 10 bậc, từ vị trí 53 lên vị trí 43. Hạ tầng số phục vụ thương mại điện tử cũng được đẩy mạnh. Bộ Công Thương hiện cung cấp 267 dịch vụ công trực tuyến, trong đó 100% thủ tục hành chính được thực hiện ở mức độ 3 và 4 trên Cổng Dịch vụ công quốc gia, giúp doanh nghiệp thương mại điện tử tiết kiệm thời gian và chi phí vận hành.

Một yếu tố then chốt góp phần mở rộng không gian thị trường cho hàng hóa và dịch vụ thương mại điện tử chính là việc Việt Nam tích cực ký kết và thực thi các hiệp định thương mại tự do (FTA). Trong giai đoạn 2020-2025, Việt Nam đã ký thêm 4 FTA, nâng tổng số lên 17 hiệp định với 65 đối tác toàn cầu.

Tuy nhiên, sự phát triển nhanh của thương mại điện tử cũng đặt ra nhiều thách thức cho công tác quản lý thị trường và bảo vệ người tiêu dùng. Trong giai đoạn 2021-2025, gần 290.000 vụ việc đã được kiểm tra, trong đó gần 200.000 vụ vi phạm đã bị cơ quan chức năng xử lý.

Để thực hiện các mục tiêu đến năm 2030, Bộ Công Thương tập trung hoàn thiện Luật Thương mại điện tử; tiếp tục ban hành các chính sách liên quan đến quản lý dữ liệu, bảo vệ người tiêu dùng số, logistics và công nghệ thanh toán. Bên cạnh đó, mở rộng hệ thống logistics phục vụ thương mại điện tử, nâng cao năng lực kho vận, giao hàng nhanh và hiệu quả. Việc đầu tư, nâng cấp các trung tâm dữ liệu lớn, nền tảng thanh toán điện tử và các sàn giao dịch xuyên biên giới cũng nằm trong lộ trình phát triển.

Với sự hỗ trợ mạnh mẽ từ chính sách, hạ tầng và nguồn lực, thương mại điện tử được kỳ vọng sẽ đóng vai trò trung tâm trong tiến trình chuyển đổi số quốc gia, góp phần đưa Việt Nam trở thành nền kinh tế số hàng đầu khu vực.