Hoàn thiện thể chế là yêu cầu cấp thiết và điều kiện tiên quyết để khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trở thành động lực trung tâm cho tăng trưởng kinh tế và nâng cao năng lực quản trị quốc gia. Bộ Khoa học và Công nghệ đang nỗ lực hoàn thiện thể chế để khoa học ‘ra trận’, công nghệ ‘ra thị trường’, và dữ liệu trở thành tài sản chiến lược.

Hạ tầng số được xác định là nền tảng chiến lược của quốc gia số, tương đương với hạ tầng giao thông và điện lực. Việc phổ cập hạ tầng số với băng thông siêu rộng và dung lượng siêu lớn là điều kiện cần thiết cho sự phát triển của nền kinh tế số. Phủ sóng 5G sâu rộng trên toàn quốc là nhiệm vụ cấp bách trong thời gian tới. Mục tiêu này không chỉ dừng lại ở việc mở rộng hạ tầng, mà còn hướng đến việc tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của các ứng dụng và dịch vụ số, góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.

Chuyển đổi số là quá trình số hóa toàn diện, ứng dụng công nghệ số và trí tuệ nhân tạo để xử lý dữ liệu số, với mục tiêu đưa Việt Nam trở thành quốc gia số. Quá trình này không chỉ tập trung vào việc áp dụng công nghệ mới, mà còn yêu cầu sự thay đổi trong cách thức làm việc, mô hình kinh doanh và quản lý của các tổ chức, doanh nghiệp. Chuyển đổi số cần tạo ra mức tăng trưởng kinh tế tương ứng từ 1-1,5%, đồng thời góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.

Quản lý khoa học theo kết quả đầu ra là hướng đi mới trong quản lý khoa học và công nghệ. Nhà nước chi 1 đồng cho nghiên cứu thì kết quả nghiên cứu đó phải tạo ra ít nhất 10 đồng doanh thu mới. Khoa học và công nghệ phải hướng tới mục tiêu nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và cải thiện chất lượng cuộc sống của người dân. Điều này đòi hỏi sự thay đổi trong cách thức quản lý và đánh giá kết quả nghiên cứu, từ đó tạo ra những giá trị thực tế cho nền kinh tế.

Đổi mới sáng tạo là con đường để Việt Nam đưa khoa học và công nghệ ứng dụng vào cuộc sống. Đổi mới sáng tạo phải giúp Việt Nam tăng trưởng thêm 3% GDP mỗi năm. Quá trình này yêu cầu sự tham gia tích cực của các doanh nghiệp, tổ chức và cá nhân trong việc nghiên cứu, phát triển và ứng dụng các công nghệ mới.

Phát triển tài sản trí tuệ và chuẩn hóa tiêu chuẩn quốc gia là hai nhiệm vụ quan trọng trong thời gian tới. Chuyển dịch quan trọng nhất trong lĩnh vực sở hữu trí tuệ là chuyển từ bảo vệ quyền sang tài sản hóa, thương mại hóa và thị trường hóa các kết quả nghiên cứu. Điều này đòi hỏi sự hoàn thiện của khung pháp lý để tạo điều kiện thuận lợi cho việc thương mại hóa các kết quả nghiên cứu.

Bộ Khoa học và Công nghệ đang đẩy mạnh hoàn thiện khung pháp lý cho khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Từ nay đến cuối năm 2025, Bộ sẽ phải hoàn thành và thông qua 4 luật, bao gồm 1 luật mới và 3 luật sửa đổi. Thể chế đổi mới sẽ gắn nghiên cứu với thị trường và quốc tế. Luật Khoa học và Công nghệ sửa đổi sẽ tạo ra thông thoáng cho hoạt động nghiên cứu với mục tiêu là tạo ra nhiều kết quả nghiên cứu có giá trị. Luật Sở hữu trí tuệ sửa đổi sẽ biến các kết quả nghiên cứu này thành tài sản trí tuệ để giao dịch được.

Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh rằng bây giờ là lúc phải hành động quyết liệt và hiệu quả, làm thật nhiều, làm những việc lớn, hướng đến kết quả cuối cùng là tăng trưởng kinh tế, nâng cao chất lượng cuộc sống người dân, nâng cao năng lực quản trị quốc gia. Việc hoàn thiện thể chế và đẩy mạnh đổi mới sáng tạo sẽ góp phần quan trọng vào việc đạt được các mục tiêu này.

Văn hóa số đang nổi lên như một yếu tố quan trọng trong thời đại số hiện nay. Tại Diễn đàn Trí thức trẻ Việt Nam toàn cầu lần thứ VI, TS Nguyễn Thị Trang, Giảng viên Học viện Hành chính và Quản trị công, đã nhấn mạnh tầm quan trọng của văn hóa số trong xây dựng xã hội số và chính phủ số. Theo bà, văn hóa số không chỉ đóng vai trò nền tảng mà còn là cốt lõi cho sự phát triển bền vững trong thời đại số.

TS Nguyễn Thị Trang cho rằng, muốn có nền kinh tế số phát triển, phải có một xã hội số, và để có xã hội số, cần phải có văn hóa số từ nhận thức, tư duy đến hành vi ứng xử trên không gian mạng. Văn hóa số đóng vai trò quan trọng trong việc định hình cách ứng xử, giao tiếp và tương tác trên môi trường số. Tuy nhiên, hiện nay, Việt Nam vẫn còn thiếu những quy định cụ thể về văn hóa công vụ số, đặc biệt là trong việc giao tiếp và tương tác số của cán bộ, công chức. Điều này gây ra khoảng trống trong việc định hình văn hóa số cho đội ngũ cán bộ, công chức.

Là Chủ nhiệm đề tài khoa học cấp Bộ về xây dựng văn hóa số cho đội ngũ cán bộ ngành nội vụ, TS Nguyễn Thị Trang kiến nghị bổ sung nội dung về văn hóa số vào các quy định hiện hành và đề xuất cần có khung năng lực số, gồm cả kỹ năng chuyên môn lẫn đạo đức số và bảo mật thông tin. Điều này sẽ giúp đội ngũ cán bộ, công chức có đủ năng lực và kỹ skills để tương tác và làm việc hiệu quả trên môi trường số.

Vai trò của thanh niên trong việc thúc đẩy văn hóa số cũng được TS Nguyễn Thị Trang đánh giá cao. Thanh niên, đặc biệt là lực lượng tình nguyện viên trẻ, đã tích cực hỗ trợ người dân thực hiện thủ tục hành chính số, đóng vai trò ‘cầu nối số’ giữa người dân và chính quyền. Phong trào ‘xóa mù số’ do đoàn viên, sinh viên triển khai đang giúp rút ngắn khoảng cách số giữa các vùng miền, nhóm tuổi, đối tượng yếu thế.

Tuy nhiên, TS Nguyễn Thị Trang cũng cảnh báo về tình trạng lệch chuẩn văn hóa số và đề xuất ứng dụng AI trong việc bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng trên môi trường số. Một video ứng dụng AI đã được giới thiệu tại Diễn đàn, nhằm phản bác luận điệu sai lệch và lan tỏa thông tin chính thống.

TS Nguyễn Thị Trang cho rằng, chuyển đổi số không chỉ là thay đổi công nghệ mà là thay đổi văn hóa, từ tư duy đến hành vi. ‘Một xã hội số chỉ bền vững khi có văn hóa số là nền tảng’, chị nói. Đồng thời, chị đề xuất xây dựng Luật Công nghiệp Văn hóa, để vừa bảo tồn giá trị văn hóa dân tộc, vừa thúc đẩy xuất khẩu sản phẩm sáng tạo mang bản sắc Việt Nam ra thế giới trong thời đại số.

Để phát triển văn hóa số, cần có sự tham gia và hỗ trợ của nhiều bên, bao gồm cả chính phủ, doanh nghiệp và cộng đồng. Việc xây dựng văn hóa số cần được thực hiện một cách toàn diện, từ nhận thức, tư duy đến hành vi ứng xử trên không gian mạng. Với sự chung tay của tất cả các bên, Việt Nam có thể xây dựng một xã hội số bền vững và phát triển trong thời đại số.

Đến nay, Việt Nam đã có gần 76.000 doanh nghiệp công nghệ số, với 739 doanh nghiệp mới thành lập trong tháng 5. Đây là tín hiệu đáng mừng trong quá trình phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số của đất nước.

Ngày 20/7, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã chủ trì phiên họp lần thứ 3 của Ban Chỉ đạo về phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số và Đề án 06. Theo báo cáo của Bộ Khoa học và Công nghệ, trong 6 tháng đầu năm, các bộ, ngành, địa phương đã hoàn thành 76/106 nhiệm vụ theo Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết 57-NQ/TW. Việc xây dựng thể chế, phát triển hạ tầng, nguồn nhân lực và tài chính cho khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số đã đạt nhiều kết quả tích cực.

Chính phủ đã trình Quốc hội thông qua 16 dự án luật và 3 nghị quyết, đồng thời ban hành 21 nghị định để tháo gỡ vướng mắc và thúc đẩy các lĩnh vực khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Tính đến nay, cả nước có 889 tổ chức nghiên cứu và 858 doanh nghiệp khoa học công nghệ, với hơn 42.000 lao động. Cổng sáng kiến giải pháp khoa học công nghệ và Sàn giao dịch khoa học công nghệ quốc gia đã được khai trương, góp phần kết nối sáng kiến với thị trường.

Về chuyển đổi số quốc gia, các bộ, ngành, địa phương đã đẩy mạnh triển khai trên các trụ cột: Hạ tầng số, chính phủ số, kinh tế số, xã hội số và đô thị thông minh. Tốc độ mạng di động và cố định của Việt Nam đã tăng mạnh, lần lượt đứng thứ 20 và 26 thế giới. Số lượng trạm 5G đã tăng hơn 4.200 trạm trong 6 tháng đầu năm, với tổng số 12.106 trạm. Hai tuyến cáp quang biển mới đã đi vào hoạt động, tăng gấp đôi dung lượng hệ thống cáp quang biển quốc tế của Việt Nam.

Tỷ lệ hồ sơ trực tuyến toàn trình trên tổng hồ sơ giải quyết thủ tục hành chính đã đạt gần 40% trong tháng 6. Văn phòng Chính phủ đã tham mưu Thủ tướng chỉ đạo các bộ, ngành, địa phương triển khai Cổng Dịch vụ công quốc gia. Về kinh tế số, doanh thu 6 tháng đầu năm đạt gần 2,3 triệu tỷ đồng, tăng 21% so với cùng kỳ. Số lượng doanh nghiệp công nghệ số đã tăng lên gần 76.000, với 739 doanh nghiệp mới thành lập trong tháng 5.

Tuy nhiên, vẫn còn một số vướng mắc, với 30 nhiệm vụ quá hạn trong số 106 nhiệm vụ được giao. Bộ Khoa học và Công nghệ sẽ tập trung vào phát triển công nghệ chiến lược và ngành công nghiệp nền tảng trong 6 tháng cuối năm. Một trong những nhiệm vụ trọng tâm là phủ sóng vùng lõm, thúc đẩy nhanh mạng 5G.

Tập đoàn VNPT sẽ khẩn trương hoàn thành cơ sở hạ tầng tại 238 thôn bản lõm sóng trước ngày 31/8 và phát sóng chậm nhất tại 238 thôn bản trong tuần thứ 2 của tháng 9. Trong cải cách thủ tục hành chính, các bộ, ngành phải rà soát 1.139 thủ tục để cắt giảm hồ sơ, đồng thời đơn giản hóa quy trình, chuyển toàn bộ thủ tục sang hình thức trực tuyến và triển khai đồng bộ tại chính quyền địa phương hai cấp trên Cổng Dịch vụ công quốc gia.

Chuyển đổi số đã trở thành một yếu tố quan trọng trong việc thúc đẩy sự phát triển kinh tế – xã hội tại Việt Nam. Quá trình này không chỉ đơn thuần là việc áp dụng công nghệ vào các hoạt động kinh tế và xã hội, mà còn liên quan đến việc thay đổi cách thức làm việc, cách thức tương tác giữa con người và công nghệ. Mặc dù đã có những tiến bộ đáng kể trong thời gian gần đây, vẫn còn nhiều thách thức và hạn chế cần được khắc phục để triển khai chuyển đổi số một cách hiệu quả.

Theo Ths Đặng Tùng Anh, Phó Giám đốc Trung tâm Công nghệ – Chính phủ số, Cục Chuyển đổi số quốc gia (Bộ Khoa học và Công nghệ), chuyển đổi số đã trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống chỉ khoảng 4 năm gần đây. Ban đầu, người dân hiểu chuyển đổi số một cách đơn giản là việc sử dụng công nghệ để bán hàng, thanh toán trực tuyến. Tuy nhiên, sau đó, họ đã hiểu rằng chuyển đổi số là một quá trình sâu rộng hơn, liên quan đến việc thay đổi cách thức làm việc, cách thức tương tác giữa con người và công nghệ. Ông Tùng Anh cũng cho biết, hiện nay, mỗi người có thể có cách hiểu, có nhận thức khác nhau về chuyển đổi số. Tuy nhiên, tất cả đều có một điểm chung khi cùng thấy chuyển đổi số là cần thiết.

Tại Diễn đàn ‘Chuyển đổi số khu vực công – Tiền đề cho phát triển kinh tế xã hội’ do Báo Điện tử Tiếng nói Việt Nam (VOV) tổ chức tại Hà Nội, các chuyên gia và nhà hoạch định chính sách đã thảo luận về những thách thức và cơ hội của chuyển đổi số trong khu vực công. TS Võ Trí Thành, Viện trưởng Viện nghiên cứu chiến lược thương hiệu và cạnh tranh, nhấn mạnh ý nghĩa của chuyển đổi số là đưa thế giới thật lên thế giới số, rồi dùng các ưu thế, lợi thế của thế giới số để lại quay lại phục vụ cho thế giới thực.

Ông Thành cũng cho rằng, để triển khai chuyển đổi số trong khu vực công, không chỉ cần nền tảng công nghệ, mà còn cần ‘cầm tay chỉ việc’ đào tạo, hỗ trợ người dân tiếp cận, sử dụng các ứng dụng công nghệ này khi thực hiện các thủ tục hành chính. Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 10/6/2024 của Bộ Chính trị đã xác định chuyển đổi số là một trong những động lực quan trọng thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội. Tuy nhiên, các chuyên gia cũng nhấn mạnh rằng, chuyển đổi số trong khu vực công sẽ khó tạo ra đột phá thực chất nếu chỉ được nhìn nhận như một nhiệm vụ công nghệ đơn thuần.

Ông Phạm Mạnh Hùng, Phó Tổng Giám đốc Đài Tiếng nói Việt Nam (VOV), cho rằng, chuyển đổi số khu vực công không đơn thuần là bài toán công nghệ hay kỹ thuật hạ tầng. Thực chất, đây là vấn đề kinh tế – tổ chức ở cấp quốc gia, liên quan trực tiếp đến hiệu quả phân bổ ngân sách, năng suất vận hành của bộ máy hành chính và đặc biệt là năng lực kiến tạo và điều tiết thị trường của Nhà nước.

Diễn đàn ‘Chuyển đổi số khu vực công – Tiền đề cho phát triển kinh tế xã hội’ đã cung cấp một diễn đàn quan trọng để các chuyên gia, nhà hoạch định chính sách cùng trao đổi, hiến kế, tháo gỡ những ‘nút thắt’ đang cản trở quá trình chuyển đổi số khu vực công. Để triển khai chuyển đổi số một cách hiệu quả, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan, tổ chức và doanh nghiệp, cũng như cần có những chính sách và giải pháp hỗ trợ phù hợp.

Trong bối cảnh hiện nay, chuyển đổi số đang trở thành một xu thế tất yếu đối với các quốc gia trên thế giới, trong đó có Việt Nam. Việc đẩy mạnh chuyển đổi số trong khu vực công sẽ giúp nâng cao hiệu quả hoạt động của bộ máy hành chính, cải thiện môi trường kinh doanh và tạo ra những cơ hội mới cho sự phát triển kinh tế – xã hội.

Cần lưu ý rằng, chuyển đổi số không chỉ là một quá trình công nghệ, mà còn là một quá trình thay đổi cách thức làm việc, cách thức tương tác giữa con người và công nghệ. Vì vậy, để triển khai chuyển đổi số một cách hiệu quả, cần có sự tham gia tích cực của các cấp lãnh đạo, các chuyên gia và người dân.

Hiện nay, Báo Điện tử Tiếng nói Việt Nam đang tích cực đẩy mạnh chuyển đổi số trong hoạt động báo chí, với mục tiêu trở thành một trong những cơ quan báo chí hàng đầu về chuyển đổi số tại Việt Nam.