Phát triển các viện nghiên cứu và trường đại học thành những chủ thể nghiên cứu mạnh là một mục tiêu quan trọng được nêu trong Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị. Để đạt được mục tiêu này, các viện nghiên cứu và trường đại học cần tập trung vào nâng cao chất lượng, chiều sâu, cũng như tăng cường liên kết và tính khả thi của các đề tài nghiên cứu. Một yếu tố quan trọng khác là phát triển mô hình phối hợp chặt chẽ giữa các trường đại học, viện nghiên cứu, doanh nghiệp, và địa phương nhằm tạo ra một chuỗi giá trị khép kín từ nghiên cứu cơ bản đến ứng dụng và thương mại hóa.
Các chuyên gia chỉ ra rằng một trong những khó khăn lớn hiện nay là vấn đề tài chính. Trong điều kiện ngân sách khoa học còn hạn chế, việc tập trung nguồn lực cho các nghiên cứu ứng dụng mang tính liên ngành và đa giai đoạn là một thách thức lớn. Nhiều nghiên cứu hiện nay chỉ đạt được kết quả ở mức công bố bài báo quốc tế, báo cáo hội nghị, hoặc tham gia các cuộc thi khoa học, nhưng không thể tiến đến giai đoạn chuyển giao công nghệ hoặc sản xuất thử nghiệm. Điều này cho thấy cần có những cơ chế hỗ trợ tài chính linh hoạt và hấp dẫn hơn để khuyến khích các hoạt động nghiên cứu và phát triển.
Để tháo gỡ khó khăn này, các viện nghiên cứu và trường đại học cần có cơ chế tài chính linh hoạt và hấp dẫn hơn, như thiết lập quỹ hỗ trợ riêng cho các giai đoạn chuyển tiếp từ kết quả nghiên cứu đến sản phẩm thử nghiệm, từ phòng thí nghiệm đến quy mô sản xuất. Các sản phẩm nghiên cứu có tiềm năng ứng dụng cao nên được ươm tạo trong các trung tâm hỗ trợ khởi nghiệp đổi mới sáng tạo, nơi tập trung các nhà khoa học, nhà đầu tư, và chuyên gia thị trường. Điều này sẽ giúp tạo điều kiện thuận lợi cho việc thương mại hóa các kết quả nghiên cứu.
Bên cạnh hỗ trợ tài chính, việc xây dựng cơ chế rõ ràng để tuyển dụng, sử dụng, và đãi ngộ đội ngũ nghiên cứu khoa học cũng là yếu tố quan trọng. Đặc biệt, cần có chính sách thu hút và hỗ trợ các nhà khoa học trẻ, giúp họ yên tâm cống hiến và phát triển sự nghiệp trong nước. Thiết lập hệ sinh thái kết nối giữa nhà nước, nhà khoa học, và doanh nghiệp sẽ tạo điều kiện để các sản phẩm nghiên cứu được đưa vào thực tiễn một cách hiệu quả, đóng góp trực tiếp cho sự phát triển kinh tế – xã hội.
Với định hướng rõ ràng từ Nghị quyết 57, cùng với sự quan tâm và đầu tư đúng mức của Nhà nước, cũng như sự vào cuộc đồng bộ của các bên liên quan, nền khoa học công nghệ Việt Nam có tiềm năng để bước vào một giai đoạn phát triển mới. Quá trình này đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ và bền vững giữa các chủ thể nghiên cứu, các doanh nghiệp, và các cơ quan quản lý nhà nước. Khi hệ sinh thái nghiên cứu, ứng dụng, và thương mại hóa được hình thành một cách bền vững, các viện nghiên cứu và trường đại học sẽ thực sự giữ vai trò nòng cốt trong việc thúc đẩy sự phát triển của khoa học và công nghệ ở Việt Nam.
