Thương mại điện tử (TMĐT) đang nổi lên như một động lực quan trọng trong sự phát triển của kinh tế số tại Việt Nam. Sự phát triển nhanh chóng của lĩnh vực này đã mang lại nhiều cơ hội cho doanh nghiệp và người tiêu dùng. Tuy nhiên, đi cùng với đó là những thách thức về mặt pháp lý và quản lý mà các cơ quan chức năng cần phải giải quyết.
Theo số liệu từ Metric.vn, trong quý I năm 2025, tổng giá trị giao dịch trên bốn sàn TMĐT hàng đầu tại Việt Nam đã đạt khoảng 101.400 tỷ đồng, tăng hơn 42% so với cùng kỳ năm 2024. Sự tăng trưởng này cho thấy TMĐT đang ngày càng trở thành một phần không thể thiếu trong hoạt động kinh tế và đời sống hàng ngày của người dân.
Đứng sau sự phát triển sôi động của TMĐT là những thách thức về mặt pháp lý và quản lý. Hiện nay, khung pháp lý đối với TMĐT vẫn chưa bao quát được hết các mô hình kinh doanh đa dạng trên môi trường số. Điều này gây ra khó khăn trong việc kiểm soát hàng giả, hàng nhái, vấn đề vi phạm sở hữu trí tuệ, thất thu thuế, và bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng.
Cả người bán hàng online và người tiêu dùng đều gặp phải những khó khăn khi thực hiện giao dịch trên các sàn TMĐT. Người bán hàng online thường phải đối mặt với vấn đề khách hàng “bom hàng” hoặc bị đối thủ cạnh tranh chơi xấu. Trong khi đó, người tiêu dùng gặp phải vấn đề về chất lượng hàng hóa và khó khăn trong việc khiếu nại.
Lawyer Trịnh Hữu Đức, thuộc Đoàn Luật sư TP Hà Nội, nhấn mạnh rằng pháp luật không chỉ nhằm mục đích siết chặt quản lý mà còn để tháo gỡ các rào cản, thúc đẩy TMĐT phát triển một cách có trách nhiệm, minh bạch và bền vững. Dự thảo Luật TMĐT năm 2025 sẽ đặt ra các cơ chế buộc các nền tảng và sàn giao dịch phải minh bạch thuật toán và tiêu chí hiển thị sản phẩm, tránh tình trạng “thao túng” thị trường.
Để khắc phục những hạn chế trong quản lý và pháp lý của TMĐT, sự phối hợp đồng bộ giữa các bên liên quan là điều kiện tiên quyết. Các nền tảng TMĐT cần chủ động trong việc minh bạch thông tin, chịu trách nhiệm kiểm soát nguồn gốc hàng hóa, nâng cao chất lượng dịch vụ và giải quyết hiệu quả các khiếu nại của người tiêu dùng.
Công nghệ sẽ đóng một vai trò then chốt trong việc truy xuất nguồn gốc hàng hóa thông qua các giải pháp như AI, blockchain và các hệ thống đánh giá uy tín người bán. Đồng thời, việc truyền thông và giáo dục người tiêu dùng cũng cần được tăng cường để nâng cao nhận thức về rủi ro cũng như quyền lợi của họ trên môi trường số.
Các doanh nghiệp bày tỏ mong muốn Nhà nước hỗ trợ và hướng dẫn rõ ràng trong các vấn đề như đăng ký kinh doanh, kê khai thuế, và minh bạch thông tin. Điều này sẽ giúp tạo ra một môi trường kinh doanh công bằng, hỗ trợ các đơn vị uy tín cạnh tranh lành mạnh với các mô hình bán hàng chộp giật và lợi dụng kẽ hở luật pháp.
TMĐT vẫn tiếp tục là một động lực lớn của kinh tế số Việt Nam. Tuy nhiên, để môi trường thương mại ảo này trở nên an toàn và phát triển bền vững, cần sự tham gia và phối hợp đồng bộ giữa các bên liên quan bao gồm cơ quan quản lý, các sàn TMĐT, doanh nghiệp, và người tiêu dùng. Mỗi lỗ hổng trong quản lý cần được nhanh chóng lấp đầy để TMĐT Việt Nam tiếp tục phát triển và bảo vệ quyền lợi của tất cả các bên tham gia.
