Sự phát triển của trí tuệ nhân tạo (AI) đã tạo ra một bước ngoặt toàn cầu, không chỉ trong lĩnh vực công nghệ mà còn trong truyền thông, giáo dục và kinh doanh. Sự ra đời của ChatGPT vào năm 2022 đã đánh dấu một cột mốc quan trọng, đưa AI từ một công nghệ dành riêng cho kỹ thuật trở thành một chủ đề phổ biến. Tại Việt Nam, việc tích hợp các công cụ AI quốc tế vào sản phẩm và quy trình số đã trở thành một xu hướng.
Tuy nhiên, AI ngoại có hạn chế khi xử lý tiếng Việt, đặc biệt trong các lĩnh vực đặc thù như pháp luật, giáo dục phổ thông hay hội thoại vùng miền. Điều này đã dẫn đến sự chuyển đổi của AI Việt từ giai đoạn ứng dụng sang làm chủ công nghệ, hướng tới xây dựng bản sắc riêng. Trong giai đoạn đầu, hầu hết các ứng dụng AI tại Việt Nam được xây dựng trên nền tảng sẵn có từ nước ngoài. Các công ty tích hợp API từ Google, OpenAI hoặc Microsoft để tạo chatbot, phân tích văn bản, hoặc tạo sinh nội dung cơ bản.
Nhưng từ giữa năm 2023, khi các mô hình mã nguồn mở như LLaMA hay Mistral trở thành xu hướng, AI Việt bắt đầu chuyển từ tích hợp sang làm chủ. VinAI đã phát triển PhởGPT chuyên dụng cho tiếng Việt; VinBigdata ra mắt ViGPT chuyên sâu về lĩnh vực đặc thù của Việt Nam như pháp luật, lịch sử, văn hóa, danh nhân; FPT.AI ứng dụng mô hình RAG kết hợp dữ liệu Việt; VAIS xây dựng tập dữ liệu chuẩn hóa phục vụ nhận dạng giọng nói.
Bước sang năm 2025, nhiều đơn vị không còn dừng ở việc cải tiến, mà đã bắt đầu xây dựng bản sắc riêng cho AI Việt. Không chỉ đơn giản là hiểu tiếng Việt, các mô hình mới đang được huấn luyện để hành xử như một người Việt số, phản ánh cách nói chuyện, thói quen, logic suy nghĩ và cả các khái niệm xã hội mang tính bản địa. Ví dụ, các sản phẩm của FPT Smart Cloud như FPT AI Engage, FPT AI Reader, FPT AI Vision đã đưa AI vào từng ngữ cảnh đặc thù của Việt Nam.
Trong đó, có thể kể đến trợ lý ảo trong dịch vụ công, chatbot trong ngành bán lẻ, khả năng phản hồi theo vùng miền. Điều này cho thấy sự phát triển của AI Việt đang dần trưởng thành và có thể đáp ứng nhu cầu của người dùng Việt Nam.
Tương lai của AI Việt không nằm ở việc sao chép một GPT-5 phiên bản Việt, mà ở chỗ phát triển những trợ lý ảo thực sự hiểu con người Việt Nam từ ngôn ngữ, cách giao tiếp đến văn hóa và thói quen hằng ngày. Với tinh thần đổi mới mạnh mẽ, khả năng hội nhập nhanh và hệ sinh thái AI nội địa đang phát triển, Việt Nam hoàn toàn có thể định hình con đường riêng không chỉ theo kịp xu hướng toàn cầu mà còn tạo ra dấu ấn riêng trên bản đồ AI khu vực và thế giới.
